Konserwatorska renowacja ołtarza dłuta Wita Stwosza
w Kościele Mariackim zakończona

14.02.2021 r.

Największy projekt Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa to 6 lat nieprzerwanej mozolnej pracy. 4 lutego 2021 r. miała miejsce prezentacja konserwatorska odnowionego ołtarza  Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej.  

- Z radością informujemy, że zakończyliśmy prace konserwatorskie przy ołtarzu dłuta Wita Stwosza. Dziękczynienie za renowację ołtarza Mariackiego - taki wpis zamieściła na TT Bazylika Mariacka w dniu 04.02.2021 r.

! Zwiedzaj online wg 15 opcji  -  https://www.pajorama.eu/mariacki/mariacki.html

Gigafotografie  Bazyliki Mariackiej w Krakowie;  na panoramicznych slajdach: fasada, prezbiterium, ołtarz, krucyfiks, nawy, kaplice,  inne ołtarze,  gotyckie witraże, witraże Stanisława Wyspiańskiego i Józefa  Mehoffera,  inne. Aż chce się jechać znowu...

Kalendarium i zakres renowacji...

13.10.2015 r.  otwarto zadanie „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza”. Było ono rezultatem przeprowadzonej przez komisję konserwatorską w l. 2011–2012 pod kierunkiem prof. W. Zalewskiego oceny stanu zachowania ołtarza.

Komisja powołana z inicjatywy parafii Wniebowzięcia NMP i SKOZKu reprezentowanego przez prof. Franciszka Ziejkę - historyka literatury, profesora nauk humanistycznych, b. rektora UJ, przewodniczacego społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa,  określiła stan ołtarza jako „stabilny”, lecz „zagrożony”, ze stale pogłębiającymi się obszarami zniszczeń.

Projekt kompleksowych prac badawczych i konserwatorskich ołtarza objął pełną konserwację techniczną i estetyczną wszystkich elementów, wraz z badaniami fizycznymi, chemicznymi, analizą z zakresu historii sztuki czy badaniami mykologicznymi.

Ważnym aspektem całego projektu były szeroko zakrojone międzynarodowe konsultacje. W spotkaniach brali udział wybitni eksperci z zakresu konserwacji rzeźby gotyckiej, zarówno z Polski jak i ze świata.

Zwieńczenie ołtarza składa się z grupy koronacyjnej, czyli Marii wraz z Chrystusem i Bogiem Ojcem i wznoszącej się ponad głową Maryi gołębicą oraz flankujących ich rzeźb św. Wojciecha, św. Stanisława i dwóch aniołów z instrumentami muzycznymi.

Usuwając przemalowania z rzeźb zwieńczenia odsłonięto najstarsze zachowane warstwy polichromii w partiach karnacji szat, podszewek i podstaw. Odczyszczono odwrocia rzeźb usuwając warstwę mini wraz z kitami.

W wyniku prac na niektórych kwaterach po usunięciu wierzchnich pożółkłych warstw werniksów na poszczególnych częściach ukazała się świetnie zachowana warstwa oryginalna. Taka sama sytuacja miała miejsce w przypadku niektórych partii karnacji.

Elementy konstrukcyjne szafy głównej: dębowa konstrukcja, profilowane listwy ram i deski boczne pochodzą z czasów powstania ołtarza. Elementy te posiadają również ślady pierwotnej kolorystyki - czerwony kolor cynobru i błękit azurytowy.

Przy części środkowej ołtarza dokonano skorygowania układu największych rzeźb i detali do stanu pierwotnego. Zadanie to było tym bardziej trudne, że ciężar poszczególnych figur jest duży - rzeźba św. Jakuba i Maryi waży ponad 256 kg.

Podczas prac przy zwieńczeniu odnaleziono kartkę z inskrypcją stolarza, który w 1957 r. pracował przy ołtarzu. Natomiast 16.09.2019 odsłonięto i odczytano datę 1486 znajdującą się na boku św. Jakuba, podtrzymującego zasypiającą Maryję.

22.01.2021 r. Prace konserwatorskie przy ołtarzu dłuta Wita Stwosza zostały zakończone. Nadal trwają działania porządkowe: montaż figur i demontaż rusztowań. Ołtarz będzie można podziwiać w całej okazałości na początku lutego, o czym Polacy będą przez Bazylikę Mariacką informowani na bieżąco.

05.02.2021 r. Ołtarz Wniebowzięcia NMP dłuta Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej w Krakowie można już podziwiać w pełnym blasku. Nastąpiła jego prezentacja po latach konserwacji.

Film z prezentacji - 1:03 min;
https://twitter.com/kosciolmariacki/status/1357700536548663303

Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie – ołtarz Zaśnięcie NMP (Najświętszej Maryi Panny), właściwie retabulum* ołtarza głównego w kościele Mariackim  zwane również potocznie „ołtarzem mariackim w Krakowie”, „krakowskim ołtarzem Wita Stwosza” itp., to nastawa ołtarzowa wykonana w latach 1477–1489 przez przybyłego z Norymbergi rzeźbiarza Wita Stwosza.

Retabulum ma wymiary 11 × 13 m. Wysokość największych figur wynosi ok. 2,8 m. Jest to największa w Europie gotycka nastawa ołtarzowa.

Figury, których w ołtarzu jest ponad 200, wyrzeźbione są z litych kloców lipowych Cała konstrukcja wykonana jest z drewna dębu, natomiast tło z modrzewia.

W predelli ukazane jest drzewo Jessego – genealogiczne drzewo Chrystusa i Marii Panny. Szafę nastawy zdobią cztery skrzydła, dwa ruchome oraz dwa nieruchome. Bryłę pentaptyku dopełnia zwieńczenie.

Ołtarz Wita Stwosza jest dziełem późnego Średniowiecza. Łączy w sobie elementy sacrum i profanum. Mistycyzm zmieszany jest z naturalistycznym realizmem. Złote szaty apostołów występują obok codziennych ubiorów noszonych w średniowiecznym Krakowie. Obok wzniosłych religijnych scen ukazane zostało życie w jego codzienności. Postać Madonny zachowuje ideał średniowiecznego piękna, ale apostołom Stwosz nadał rysy mieszczan krakowskich. W realistycznym podejściu do postaci posunął się tak daleko, że widać dokładnie ich różne ułomności: defekty wyglądu, zdeformowane dłonie, napęczniałe żyły na nogach, ślady chorób skórnych.

* Nastawa ołtarzowa –  (także łac. retabulum) dekoracja ołtarza w kościele. Może być malowana, a także w formie płaskorzeźby lub rzeźby. W okresie średniowiecza i renesansu ustawiana na mensie ołtarzowej, często oddzielona od niej predellą. Od okresu baroku często jako samodzielnie stojąca, rozbudowana struktura umieszczana za ołtarzem.

Źródło: info i foto Bazylika Mariacka,    https://twitter.com/kosciolmariacki [dostęp 2021-01-22 - 2021 - 02-05]
Redakcja Lidia Jurek i Joanna Ziental