Uchwalona 229 lat temu Konstytucja 3 Maja jest symbolem
dążenia Polaków do wolności i sprawiedliwości.
229. rocznica uchwalenia
Konstytucji 3 Maja...
Konstytucja 3 maja, właśc. Ustawa Rządowa z dnia 3 maja to uchwalona przez otwierający wielkie dzieło reform ratujących Rzeczpospolitą przez dalszym upadkiem Sejm Czteroletni ( 1788 - 1792) w dniu 3 maja 1791 r. ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją.
Uchwalona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wraz ,,ze stanami skonfederowanemi w liczbie podwóyney naród Polski reprezentującemi " została zaprojektowana w celu likwidacji wad opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zdaniem najważniejszych jej współautorów, Ignacego Potockiego, Hugona Kołłątaja i Stanisława Małachowskiego, piszących projekt w imieniu króla, była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.
Konstytucja 3 Maja zostala ujęta w 11 artykułach. Wprowadzała prawo powszechnej niepodległości (dla szlachty i mieszczaństwa) oraz trójpodział władzy na ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) i sądowniczą.
Konstytucja zniosła kilka instytucjonalnych źródeł słabości rządu i anarchii – m.in. liberum veto, konfederacje, skonfederowane sejmy oraz nadmierny wpływ sejmików ziemskich wynikający z wiążącej natury instrukcji nadawanych przedstawicielom do sejmu.
Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną. Ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie). Wprowadziła częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty. Stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny.
Przyjęcie monarchicznej Konstytucji 3 maja spowodowało opozycję republikanów oraz sprowokowało wrogość Imperium Rosyjskiego, które od 1768 r. było protektorem Rzeczypospolitej i gwarantem nienaruszalności jej ustroju. W wojnie w obronie konstytucji Polska, zdradzona przez spisek części magnatów przeciwnych zmianom ustroju w Polsce - Konfederacja Targowicka - oraz pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II, została pokonana przez wojska rosyjskie Katarzyny Wielkiej.
Po utracie niepodległości w 1795 r. w wyniku III rozbioru Polski przez 123 lata zaboròw Konstytucja 3 Maja przypominała kolejnym pokoleniom Polaków o walce o niepodległość.
Mimo rozbiorów pamięć o drugiej w dziejach świata spisanej konstytucji narodowej (uznawanej przez politologów za bardzo postępowy jak na swoje czasy dokument) przez kolejne pokolenia pomagała podtrzymywać polskie dążenia do niepodległości i stworzenia sprawiedliwego społeczeństwa. W Polsce uznaje się ją za ukoronowanie wszystkiego, co dobre i oświecone w polskiej historii i kulturze. Od czasu odzyskania niepodległości w 1918 roku, Święto Konstytucji 3 maja było obchodzone jako najważniejsze święto państwowe.
Dzień 3 maja 1791 roku został uznany Świętem Konstytucji 3 Maja. Obchody tego święta były zakazane podczas rozbiorów, a ponownie jego obchodzenie zostało wznowione w II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 roku. Święto Konstytucji 3 Maja zostało zdelegalizowane przez hitlerowców i sowietów podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej, a po antykomunistycznych demonstracjach w 1946 r. nie było obchodzone w Polsce, natomiast zastąpione obchodami Święta 1 Maja. W styczniu 1951 r. święto 3 maja zostało oficjalnie zdelegalizowane przez władze komunistyczne. W roku 1981 ponownie władze świętowały uchwalenie majowej konstytucji. Do roku 1989 w tym dniu często dochodziło w Polsce do protestów i demonstracji antyrządowych i antykomunistycznych. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 r. Święto Konstytucji 3 Maja należy do uroczyście obchodzonych polskich świąt. W roku 2007 po raz pierwszy na Litwie obchodzono Święto Konstytucji 3 Maja.
Krzysztofa Trzcinskiego Komede gra Leszek Mozdzer...
https://www.youtube.com/watch?v=rWoRwQklPVQ
https://www.youtube.com/watch?v=X2q4jzHNv-8
Kopia Konstytucji 3 Maja eksponowana w Sali Senatorskiej w Warszawie
/ fot. Adrian Gryciuk, 2016 r.
Redakcja Lidia Jurek